Gepubliceerd 26 mei 2015
Soms spreek ik mensen die helemaal niks van biologisch eten willen weten. Zij zien het nut er niet van in, vinden het maar een gedoe om hiervoor naar speciale winkels toe te moeten en zij vinden deze producten vooral te duur. Anderen daarentegen zweren er juist bij en zijn van mening dat biologisch voedsel geen enkele bestrijdingsmiddelen en E-nummers bevatten en veel gezonder voor je zijn. Is dat waar? Hoe zit het nu eigenlijk precies met biologisch eten? Wat betekent biologisch? En zijn biologische producten extra gezond?

Beschermde term

Biologisch eten is al lang niet meer iets waarvoor je naar speciale winkels toe moet. Tegenwoordig kun je gewoon in de supermarkt terecht voor biovlees, ‘organic’ groenten en eco-eitjes. Vaak zijn biologische producten wat duurder, maar desondanks worden ze steeds populairder. Wat betekent biologisch eigenlijk precies? ‘Biologisch’ is een beschermde term. Producenten mogen dit alleen op het etiket zetten als etenswaren aan bepaalde eisen voldoen. In Nederland controleert het onafhankelijke instituut Skal streng of producten wel echt biologisch zijn. In andere landen doen vergelijkbare organisaties dat.

Verplicht Europees keurmerk

Op alle verpakte, biologische producten die in de Europese Unie geproduceerd zijn, staat sinds 1 juli 2012 verplicht het Europees biologisch keurmerk. Dat is een logo in de vorm van een blaadje dat uit 12 sterren bestaat. Het kan een groen blaadje zijn, maar het wordt ook wel in zwart of wit afgedrukt. Op onverpakte biologische producten is dit logo niet verplicht.

Ook als op een product het woord biologisch, organic, bio, eko, eco staat, moet het voldoen aan de voorwaarden die aan biologische voeding gesteld worden. Kortom: zie je één van deze woorden of het Europees biologisch keurmerk? Dan koop je iets dat gegarandeerd biologisch is.

Andere logo’s

Tijdens het boodschappen doen, stuit je op nog veel meer keurmerken. Dat kan aardig verwarrend zijn. Naast het blaadje met de sterren zijn er nog twee logo’s die voor biologisch staan: EKO en Demeter.

Het EKO-logo betekent dat producten biologisch zijn én afkomstig zijn van een ondernemer die nog duurzamer werkt dan volgens de Europese regelgeving noodzakelijk is voor biologische voeding. Het Demeter-keurmerk wil zeggen dat producten biologisch-dynamisch zijn: ze zijn niet alleen biologisch, maar voldoen aan extra eisen, waaronder op het gebied van dierenwelzijn.

Naast het Europees biologisch keurmerk zie je wel eens een logo van regionale of nationale keurmerken. Bijvoorbeeld het Franse agriculture biologique, biogarantie uit België of het Duitse Bio-Siegel.

Overige logo’s kunnen ook iets vertellen over de mate waarin er rekening is gehouden met duurzaamheid, dierenwelzijn of eerlijke handel. Denk maar aan het Beter Leven Kenmerk, Milieukeur, UTZ Certified, Fair trade of Max Havelaar. Deze keurmerken garanderen echter niet dat het product biologisch is.

Kenmerken biologisch eten

Wat wil de term ‘biologisch’ nu eigenlijk zeggen? Bij het maken van biologische etenswaren houden producenten zoveel mogelijk rekening met het milieu en het welzijn van dieren. Wat dat precies betekent, is vastgelegd in wet- en regelgeving.

Veeteelt

Voor de veeteelt houdt biologisch bijvoorbeeld in dat dieren meer ruimte hebben, voornamelijk biologisch voer eten, altijd naar buiten kunnen als het weer dat toelaat en langer mogen blijven leven. Ze krijgen meer de mogelijkheid om zich te gedragen zoals ze dat in de natuur zouden doen dan in de traditionele veehouderij. Zo staan koeien in de zomer in de wei en leven ze in kleinere groepen. Legkippen krijgen strooisel om in te scharrelen en hun snavelpunt wordt niet afgekapt. Varkens behouden hun krulstaart en mogen wroeten in de aarde. Bovendien krijgt vee alleen antibiotica als het ziek is, niet preventief.

Landbouw

In de biologische landbouw zijn chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest verboden. Boeren gebruiken alleen natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Ze zetten daarnaast natuurlijke vijanden, zoals de sluipwesp, in tegen schadelijke insecten en ziektes. Ze telen gewassen alleen in de bodem, niet op kunstmatige ondergrond. Genetische modificatie is niet toegestaan.

Om de grond vruchtbaar te houden en parasieten en plagen te voorkomen, wordt er vruchtwisseling toegepast. Dat wil zeggen dat er op een bepaalde plek niet jarenlang achter elkaar hetzelfde gewas mag groeien, maar dat ze het ene gewas afwisselen met het andere.

Melk, kaas en eieren

Biologische melk is afkomstig van koeien die grazen op weilanden waar geen gebruik is gemaakt van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Is het te koud om buiten te staan, dan verblijven ze in zogenaamde potstallen. Daarin is de vloer bestrooid met stro. Elke dag komt er een nieuwe laag stro bovenop de mest. Ze blijven langer leven dan ‘gewone’ koeien.

Biologische kaas is gemaakt van biologische melk en mag geen kleurstoffen bevatten. Biologische kaas is in de winter vaak wat bleker, omdat er minder caroteen in zit, dat koeien buiten via het voer binnenkrijgen.

Biologische eieren zijn de diervriendelijkste eitjes. Deze kippen krijgen de meeste ruimte, meer dan scharrelkippen.

Geen E-nummers in biologische producten?

Je zou verwachten dat er geen E-nummers in biologische producten zitten. Toch is dit niet waar. Hieronder tref je een lijst met toegestane E-nummers in biologische producten:
E170, calciumcarbonaat: gebruik beperkt tot textuur, antiklontermiddel en verdikkingsmiddel
E220, zwaveldioxide: wijn gemaakt van biologische druiven, totale hoeveelheid sulfiet tot 50% van de toegelaten dosis in gangbare wijn
E224, kaliummetabisulfiet: wijn gemaakt van biologische druiven, totale hoeveelheid sulfiet tot 50% van de toegelaten dosis in gangbare wijn
E270, melkzuur
E290, kooldioxide
E296, appelzuur
E300, l-ascorbinezuur
E306, tocoferolextract
E322, lecithinen
E330, citroenzuur
E333, calciumcitraten
E334, l(+)-wijnsteenzuur
E335, natriumtatraten
E336, kaliumtatraten
E341 (i), monocalciumfosfaat
E400, alginezuur
E401, natriumalginaat
E402, kaliumalginaat
E406, agar-agar
E407, carrageen
E410, johannesbroodpitmeel
E412, guarpitmeel, guargom
E413, tragacanth
E414, Arabische gom, acaciagom
E415, xanthaangom
E416, karayagom
E422, glycerol
E440(i), pectine
E500, natriumcarbonaten (baksoda)
E501, kaliumcarbonaten
E503, ammoniumcarbonaten
E504, magnesiumcarbonaten
E509, calciumchloride
E516, calciumsulfaat
E524, natriumhydroxide
E551, siliciumdioxide
E938, argon
E941, stikstof
E948, zuurstof
E1105, lysozym, gebruik beperkt tot conserveermiddel in kaas

Gezondheidseffecten

Sommige mensen kiezen voor biologisch eten, omdat ze ervan overtuigd zijn dat dit beter is voor je gezondheid. Dat is niet bewezen. Over het algemeen zijn biologische producten net zo gezond als niet-biologische producten. In sommige biologische producten zijn hogere gehaltes gemeten aan vitamine C, mineralen en bioactieve stoffen. Maar je lichaam heeft deze grotere hoeveelheden niet persé nodig, de gehaltes aan vitamine C, mineralen en bioactieve stoffen in de reguliere producten zijn voldoende. Ook zit er soms minder water in en kan de vetzuursamenstelling van melk anders zijn.
Het is echter niet aan te geven hoe groot de verschillen tussen biologische en gangbare producten precies zijn. De variatie tussen biologische producten is groot en dit hangt ook af van seizoen, regio en gebruikte rassen. Verder bepaalt niet een enkel product maar de samenstelling van alles wat gegeten en gedronken wordt hoe gezond je eet.

De voedingswaarde van een biologisch stukje vlees of een eco-eitje is in ieder geval ongeveer hetzelfde als dat van de niet-biologische versies.

Veiligheid

Over het algemeen zijn biologische producten net zo veilig als niet-biologische producten.
Op de volgende punten onderscheiden biologische producten zich positief ten opzichte van gangbare producten:

1. Biologische groenten en fruit bevatten meestal minder resten van bestrijdingsmiddelen.
2. Biologische groenten bevatten soms minder nitraat, mogelijk doordat ze beperkt worden bemest.
3. De kans dat er te veel resten van diergeneesmiddelen in biologische melk- en vleesproducten zitten, is klein. Biologische boeren gebruiken minder structureel diergeneesmiddelen en wachten langer dan ‘gangbare’ boeren voordat een dier dat geneesmiddelen heeft gehad, wordt gemolken of geslacht, zodat een groter deel van het geneesmiddel uit het dier zal zijn verdwenen.
4. Dieren uit de biologisch sector krijgen over het algemeen minder vaak antibiotica. De leefomstandigheden van het dier zijn erop gericht om de natuurlijke weerstand zoveel mogelijk te bevorderen.
5. In de biologische landbouw kunnen dieren zich meer natuurlijk gedragen. Dat levert minder stress op en een betere natuurlijke weerstand. De dieren worden minder snel ziek en herstellen eerder bij infecties. Als dieren trager groeien en langer leven, kunnen ze over bepaalde infecties heen groeien, zoals een infectie met salmonella. Daarmee is het risico op salmonellabesmetting bij consumenten ook kleiner.

Op de volgende punten onderscheiden biologische producten zich negatief ten opzichte van gangbare producten:

1. In de biologische veehouderij is er een grotere kans dat dieren besmet worden met bacteriën of parasieten. Biologisch gehouden dieren kunnen naar buiten en komen daardoor in contact met dieren in de omgeving. Daardoor lopen ze in theorie meer kans besmet te worden met bijvoorbeeld salmonella of een parasiet, zoals toxoplasma. Overigens geldt dit ook voor producten uit andere, gangbare houderijsystemen waar de dieren een uitloop hebben, zoals bij scharrel-met-uitloopeieren, graseieren en scharrelvlees.
2. Vastgesteld is dat biologische eieren gemiddeld meer dioxine bevatten dan niet-biologische. Een mogelijke verklaring is dat biologische kippen met de grond die ze buiten oppikken meer dioxine binnenkrijgen. Het probleem speelt niet bij vleeskuikens. Die leven zo kort dat ze weinig dioxine opbouwen in hun vetweefsel.

Gangbaar en biologisch komen overeen op deze punten:

1. In biologische granen worden geen hogere gehalten aan schimmelgifstoffen aangetroffen. Omdat de biologische landbouw geen chemische bestrijdingsmiddelen tegen schimmel gebruikt, wordt weleens verondersteld dat biologische granen meer schimmelgifstoffen kunnen bevatten dan gangbaar geteeld granen.
2. Het is niet bekend of biologische producten meer of minder van de plantaardige gifstoffen fytotoxinen bevatten. Op dit moment gebruiken biologische boeren vaak nog dezelfde rassen als gangbare boeren. Het Louis Bolk Instituut is bezig rassen te ontwikkelen voor de biologische landbouw.

Voel je je beter door biologisch te eten?

Dit kan bij sommige mensen het geval zijn. Vaak koop je biologische producten ook voor het goede gevoel. De onderzoeken richten zich tot nu toe heel erg op de producten. Zijn bepaalde stoffen op te sporen, wat zijn de verschillen? Op dit moment wordt hier veel onderzoek naar gedaan. Voel je je beter als je biologisch eet? Had je klachten die verminderd zijn nadat je overstapte? Er zijn mensen die hun allergieën zagen verminderen of die zich fitter voelden. Bovendien geldt voor fans van biologisch misschien wel hetzelfde als voor vegetariërs. Vegetariërs blijken uit onderzoek vaak gezonder te eten dan vleeseters. Dit komt volgens sommige wetenschappers vooral omdat zij bewuster kopen, koken en eten. Daar heeft je lijf altijd wat aan.