Gepubliceerd 23 maart 2016
Dinsdag 22 maart presenteerde het Voedingscentrum de vijfde versie van de Schijf van Vijf, en die bevat meer wijzigingen dan ooit tevoren. Koffie mag (maar dan zonder suiker), de kaas is terug, omdat Nederlanders niet zonder kunnen, maar dan wel in de magere en zoutarme vorm. En peulvruchten, als linzen en bonen, zijn aangemerkt als vleesvervangers, vanwege het eiwit dat ze bevatten. De hoeveelheid groente gaat van 200 naar 250 gram per dag. Iedere dag een handje nootjes eten wordt aangeraden in dit nieuwe model en we eten beter minder vlees en geen ham of worst op brood.
Nooit was er zoveel eten in overvloed, nooit buitelden zoveel dieetgoeroes en foodbloggers over elkaar heen. De update van het model, op basis van de inzichten die de Gezondheidsraad eind vorig jaar presenteerde, zou duidelijkheid moeten scheppen in de chaos van voedingsadviezen. Maar is dat ook zo?
<h2>Brood</h2>
De Schijf bestaat uit vijf vakken, waar je elke dag voldoende uit zou moeten binnenkrijgen: dranken; groente en fruit; smeerbare vetten en vloeibare bak- en braadproducten; vis, vlees, peulvruchten, ei, zuivel en noten; brood, graanproducten en aardappelen. Vooral over die laatste categorie was veel discussie. De groep mensen die koolhydraatarme diëten volgt, groeit. En de hoeveelheid boterhammen die de Schijf propageerde, was erg veel en erg Nederlands.
De eetadviezen zijn daarom beter afgestemd op culturele verschillen en persoonlijke voorkeuren. De website van het Voedingscentrum geeft suggesties voor een ‘low carb’-dieet en een Marokkaans dagmenu. Het aantal aanbevolen boterhammen is verlaagd naar vijf tot acht (afhankelijk van leeftijd en geslacht).
Hoe zit het nu met brood en tarweproducten? Er is een steeds grotere groep die beweert zich beter te voelen door geen tarweproducten meer te eten. Dit zou voor een aantal mensen heel goed het geval kunnen zijn. Zij zijn misschien wat gevoelig voor tarwe en kunnen bij brood bijvoorbeeld niet goed tegen het gist dat erin zit. Toch blijft het de vraag waardoor ze zich nou precies beter zijn gaan voelen. Is het echt de tarwe alleen, of is het juist doordat ze nu allerlei beleg dat op het brood gedaan werd niet meer krijgen? En mensen die op deze manier met hun gezondheid bezig zijn, doen waarschijnlijk meer. Ze laten misschien ook wel meer zoetigheden staan en eten minder dan voorheen. Of ze zijn misschien wel gaan sporten of zoeken meer ontspanning in bijvoorbeeld meditatie en yoga. Al deze factoren kunnen er ook aan bijgedragen hebben dat ze zich beter zijn gaan voelen.
Is het nu verstandig om helemaal geen brood meer te eten? Wanneer je helemaal geen brood meer eet, dan loop je kans een tekort aan jodium te krijgen. Jodium zit in bakkerszout dat wordt gebruikt bij brood en zorgt ervoor dat je schildklier goed werkt. Bij een tekort aan jodium kan je een vertraagde schildklierwerking krijgen en raakt je stofwisseling dus van slag. Deze hoeveelheden jodium die in brood zitten haal je niet door andere producten te eten. Vooral volkorenbrood bevat veel voedingsvezels, vitamines en mineralen die belangrijk zijn voor het lichaam. Daarom wordt aangeraden vooral volkorenbrood te eten en liever geen witbrood.
<h2>Goede vervangers</h2>
Nog maar een glas alcohol per dag, minder rood vlees, nog maar een keer per week vis, en elke dag een handje noten. Dat is de duidelijke taal die de Gezondheidsraad vorig jaar uitsprak in een tijd waarin voedselverwarring hoogtij viert en hypes over melk, brood en superfoods ons overspoelen.
De eerste schijf werd gelanceerd in 1953, toen er schaarste heerste en de overheid Nederlanders wilde uitleggen hoe ze moesten eten om geen tekorten te krijgen. Maar de tekorten van toen hebben plaatsgemaakt voor overvloed. Momenteel is er een enorm aanbod van voeding, waardoor steeds meer mensen kampen met overgewicht.
Daarnaast is er een overvloed aan informatie over voeding, aangereikt door bloggers en zelfbenoemde voedseldeskundigen. Twee derde van de diëtisten en gewichtsconsulenten moet regelmatig beweringen van dieetgoeroes ontkrachten, zo blijkt uit een recente enquête van het blad Nieuws voor diëtisten. Cliënten worden steeds onzekerder over wat gezond eten is, melden ze.
Diëtisten en gewichtsconsulenten zien mensen die ineens rigoureus met bepaalde voeding stoppen, omdat ze denken dat ze zo sneller afvallen en/of omdat ze denken zich hier beter door te voelen. Maar wie ineens bepaalde producten uit zijn eetpatroon weglaat, zoals brood of melk, moet de voedingsstoffen die hier in zitten wel ergens anders vandaan halen. En hier gaat het vaak mis.
<h2>Extraatjes, die niet tot de Schijf behoren</h2>
Ondanks alle beweringen van tegenstanders van de Schijf van Vijf, is het toch echt wel een handig hulpmiddel om ervoor te zorgen dat je die producten eet die goed voor jou zijn. Maar liefst 70 procent van onze energie wordt geleverd door voedingsmiddelen die niet in de Schijf van Vijf staan, zoals snoep, snacks, sauzen, sappen en zoet broodbeleg! Om fit te blijven, mag dat maar 15 procent zijn. Dat betekent per dag niet meer dan drie tot vijf producten die niet tot de Schijf behoren, zoals een plak ham of een koekje. En extra’s als een croissant, gebakje of zakje chips, die helemaal geen voedingsmiddelen bevatten mag je af en toe. Neem dit bijvoorbeeld alleen bij een speciale gelegenheid.
<h2>Gaan we nu echt anders eten?<h2>
Nederlanders eten gemiddeld 125 gram groenten per dag en dat moet volgens de nieuwe Schijf twee keer zoveel worden. Slechts 10 procent van de Nederlanders eet noten, en minder dan nu wordt aanbevolen. De helft van de mensen eet nooit peulvruchten. De vraag is of Nederlanders nu ook echt meer groenten en peulvruchten gaan eten en de leverworst op hun boterham vervangen door groenten en fruit.
Wil je meer weten over wat nu wel en niet goed voor je is en wat je het beste aan je kinderen zou kunnen geven? Of heb je behoefte aan persoonlijke coaching bij het veranderen van je eetpatroon? Neem dan gerust eens vrijblijvend contact op.